Doba TikToka — tak coraz częściej mówi się o współczesnych czasach, w których krótkie filmiki i viralowe treści stały się nieodłączną częścią życia dzieci oraz nastolatków. Jednak media społecznościowe, będące stałym elementem codzienności, to nie tylko rozrywka, ale też przestrzeń, w której młodzi ludzie budują swoją tożsamość, porównują się z innymi i szukają akceptacji. Co to oznacza dla ich zdrowia psychicznego i jak możemy ich mądrze wspierać?
Doba TikToka – co to właściwie znaczy?
Doba TikToka to określenie współczesnych czasów, w których krótkie, wciągające treści wideo — tak popularne na TikToku i innych platformach, takich jak Instagram Reels czy YouTube Shorts — stały się codziennością nastolatków, ale także młodszych i starszych użytkowników.
Aplikacje społecznościowe do tworzenia i oglądania krótkich filmików są atrakcyjne, ponieważ przykuwają uwagę i są łatwo dostępne: wystarczy przewijać ekran, a algorytm sam podsuwa to, co wciąga najbardziej. Oznacza to, że błyskawicznie dostarczają rozrywki i bodźców, przez co wciągają — na wiele godzin.
— Mówienie dzisiaj, że „internet zrewolucjonizował społeczną rzeczywistość”, a „z rozwojem cyberprzestrzeni wiąże się wiele nowych zjawisk”, jest truizmem. Internet dla młodych osób to realny świat społeczny, w którym socjalizują normy, wartości, budują tożsamości i w którym koncentrują swoje kanały komunikacji. Ten „realny świat cyfrowy” jest praktycznie zsynchronizowany z ich dobrostanem społecznym, psychicznym, somatycznym i nie jest to oddziaływanie marginalne, niszowe, ale nabrało cech zjawiska pokoleniowego. [6]
Co dzieci i nastolatki robią na TikToku?
Dzieci i nastolatki na TikToku i innych social mediach oglądają filmiki, ale nie są wyłącznie odbiorcami. Sami także nagrywają, montują, komentują, biorą udział w challenge’ach, czerpią wiedzę o świecie, szukają inspiracji i porad, a czasem też popularności oraz akceptacji. To często ich sposób na wyrażenie siebie i poczucie przynależności do grupy.
Aplikacje social media to nie tylko kwestia rozrywki, ale i potężne narzędzie do kreowania trendów, wzorców urody, stylu życia i wartości oraz… porównywania się z innymi.
Aktywność młodzieży i dzieci w sieci – badania
Aktywność młodych ludzi w social media doskonale ilustrują badania naukowe, tak polskie, jak i zagraniczne.
Według badania Pew Research Center (2024) nastolatkowie w USA w wieku 13–17 lat (badanie przeprowadzono we wrześniu i październiku 2024 roku) są dziś bardziej niż kiedykolwiek aktywni cyfrowo:
- 96% z nich codziennie korzysta z internetu,
- 95% ma smartfona.
Prawie połowa (46%) wszystkich badanych nastolatków spędza w sieci praktycznie cały czas. To niemal dwa razy więcej niż dziesięć lat temu.
Codziennie z YouTube korzysta 73% nastolatków (w tym 15% prawie stale), około 60% odwiedza TikToka (16% prawie stale), połowa zagląda na Instagram i Snapchata (10–12% prawie stale), a Facebook odwiedza już tylko 20% nastolatków każdego dnia.
YouTube pozostaje najpopularniejszą platformą (90% użytkowników), TikTok, Instagram i Snapchat mają po 55–60% użytkowników, Facebook stracił na popularności – z 71% dekadę temu do 32% dziś. [1]
Jak wygląda sytuacja w Polsce?
Raport Internet dzieci 2025 [4] pokazuje, że polskie dzieci i nastolatki spędzają w sieci więcej czasu niż dorośli.
W IV kwartale 2024 roku z internetu korzystało prawie 30 milionów Polaków w wieku 7–75 lat. W grupie 7–14 lat było to 2,74 miliona dzieci, co oznacza, że internet dociera już do ponad 85% najmłodszych. W grupie nastolatków 15–18 lat zasięg sięga niemal 100%.
Najmłodsi spędzają w internecie średnio 4 godziny i 29 minut dziennie, młodzież tylko minutę mniej, podczas gdy w całej populacji ten czas wynosi średnio 3 godziny i 35 minut.
Badanie pokazuje, że dzieci i młodzież są prawdziwymi heavy userami internetu: łączą się z siecią częściej, dłużej i korzystają z wielu urządzeń jednocześnie. W grupie dzieci w wieku 7–14 lat nieco przeważają dziewczynki (53%), ale płeć nie różnicuje ani wyboru urządzenia, ani czasu online.
Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców [6] alarmuje:
Odnotowano po raz kolejny wzrost czasu korzystania z internetu przez nastolatki w dni powszednie. Obecnie jest to 5 godzin 36 minut (vs. 2020 – 4 godziny 50 minut).
Aktywność nastolatków w dni wolne od zajęć szkolnych koncentruje się głównie na cyberprzestrzeni (średnio 6 godzin i 16 minut).
Ponad połowa nastolatków (54,9%) często lub bardzo często w trakcie korzystania z internetu lub smartfona równocześnie wykonuje inne zadania albo czynności.
Dlaczego wspieranie nastolatków jest ważne?
Dorastanie to czas intensywnych zmian fizycznych, burzy hormonów i kształtowania się tożsamości. Pojawiają się trudności w budowaniu relacji, pierwsze rozczarowania i konieczność podejmowania decyzji, które mogą rzutować na przyszłość.
Wiele młodych osób zmaga się z presją rówieśniczą, oczekiwaniami otoczenia i własnymi ambicjami, co często prowadzi do poczucia zagubienia czy niepewności. Wszystko to sprawia, że dorastanie jest wymagającym, ale też niezwykle ważnym etapem życia.
Nastolatki od dekad mierzą się z wieloma wyzwaniami. Współcześnie młodzi ludzie muszą odnaleźć się także w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości cyfrowej, która wpływa na ich relacje, samoocenę i sposób postrzegania świata.
— Dorastanie nigdy nie było proste, ale dziś młodzi ludzie mierzą się nie tylko z typowymi rozwojowymi dylematami, takimi jak budowanie własnej tożsamości czy relacji z rówieśnikami, ale i z ogromną presją cyfrowego świata.
Zagrożenia doby TikToka
W czasach nieustannego scrollowania, porównań i przebodźcowania, zdrowie psychiczne nastolatków wymaga szczególnej troski. Dlaczego? Co stanowi największe zagrożenie?
TikTok Brain i rozregulowany układ nerwowy
Psychiatrzy i neurolodzy ostrzegają, że nadmiar krótkich wideo może prowadzić do tak zwanego TikTok Brain.
Co się dzieje, gdy mózg przyzwyczaja się do szybkiej gratyfikacji i nieustannej zmienności? Nieustanna gotowość reagowania to sygnał dla mózgu, że trwa alarm — efektem jest przebodźcowanie i rozregulowany układ nerwowy. Typowe objawy to spadek zdolności koncentracji, problemy z pamięcią, zmęczenie i rozdrażnienie oraz pobudzenie.
TikTok, Instagram Reels, YouTube Shorts a uzależniająca dopamina
Krótki format filmików i algorytm podsyłający kolejne treści działają jak cyfrowy cukier dla mózgu. Ważnym mechanizmem staje się system nagrody.
Każdy viralowy filmik czy lajk to zastrzyk dopaminy dla mózgu. To wzmacnia nawyk scrollowania i zaczyna przypominać uzależnienie. Skutek? Im więcej sztucznych nagród online, tym trudniej cieszyć się normalną aktywnością offline czy zwykłą nudą. Dzieci stają się bardziej niecierpliwe, mają mniejszą tolerancję na frustrację.
— Czy TikTok może być dobry i czy nastolatki są w stanie same się regulować w tym zakresie? No nie są — i mówi o tym coraz więcej badań oraz psychiatrów.
Osobiście bardzo cenię Andrzeja Silczuka, który dużo mówi o uzależnieniu od prostej dopaminy, jaką daje elektronika. W prawdziwym świecie tylko narkotyki z grupy opiatów i właśnie elektronika zapewniają tak ogromny wyrzut dopaminy. To dlatego żadna inna aktywność offline nie wydaje się tak atrakcyjna i satysfakcjonująca.
Trzeba przy tym pamiętać, że młodzi ludzie mają ogromny problem z impulsywnością i odraczaniem gratyfikacji. To sprawia, że są wyjątkowo wrażliwi na wszelkiego rodzaju uzależnienia, także od ekranów — podkreśla psycholog Karolina Piękoś.
TikTok – presja społeczna
Media społecznościowe, które są na stałe i mocno wpisane w codzienną scenografię, to także presja społeczna.
Okres dorastania to czas intensywnego kształtowania tożsamości. Social media mogą w tym pomóc, ale też zaszkodzić. Przesyt treści, ciągłe porównania, idealizowanie rzeczywistości, kult ciała, gloryfikacja konsumpcjonizmu, polowanie na lajki mogą obniżać samoocenę i komfort funkcjonowania.
— Internet może bardzo szkodzić, przede wszystkim nastolatkom. Wiek dorastania to bardzo trudny czas, okres wielkich zmian i poszukiwania swojej tożsamości. A media społecznościowe wywierają presję porównywania się do innych.
Nasze pokolenie porównywało się głównie z ludźmi, których znaliśmy osobiście. Było to trudne, ale dawało możliwość zweryfikowania tego, jaka jest ta druga strona medalu. Komuś czegoś zazdrościliśmy czy kogoś za coś podziwialiśmy, ale wiedzieliśmy też, jaki koszt ponosi, by być najlepszym uczniem czy sportowcem.
Dziś dzieci widzą tylko jasną stronę księżyca, czyli tiktokowy czy instagramowy obrazek przedstawiający wyretuszowaną wersję rzeczywistości — nikt nie podaje ceny, jaką płaci za taki wizerunek. Co więcej młodzi ludzie porównują się z całym światem, także z kulturami zupełnie różnymi od naszej. W USA szesnastolatek dostaje auto na urodziny, może je też samodzielnie prowadzić.
Nie jest możliwe, by nauczyć dzieci, by miały do tego dystans. Odpowiadają bowiem za to mechanizmy, które działają zbyt głęboko, żebyśmy mogli mieć nadzieję na jakiś zdrowy rozsądek. Tak naprawdę żyjemy w czasach wielkiego eksperymentu społecznego. Może dopiero za 10 czy 20 lat będziemy znali w pełni skutki wychowywania dzieci w dobie mediów społecznościowych — zauważa psycholog Karolina Piękoś.
Wyzwania internetowe – hejt i cyberprzemoc
Młodzi użytkownicy sieci często trafiają na treści pełne agresji, wulgaryzmów czy niebezpiecznych wyzwań.
Anonimowość cyberprzestrzeni sprzyja przemocy słownej, która dla młodych ludzi może być wyjątkowo dotkliwa. Z raportu NASK Nastolatki 3.0 wynika, że niemal połowa młodych ludzi spotyka się w internecie z sytuacjami, kiedy ich znajomi są atakowani i wyzywani (44,6%). Z ośmieszaniem i poniżaniem kogoś w sieci zetknął się co trzeci nastolatek (ośmieszanie – 33,2%, poniżanie 29,6%).
Wyzwania cywilizacyjne – stres i przebodźcowanie
Z badania UNICEF wynika, że wielu nastolatków na świecie cierpi na zaburzenia zdrowia psychicznego. Do głównych przyczyn należy przewlekły stres, poczucie presji i brak równowagi między światem online i offline. Doba TikToka to także doba FOMO (fear of missing out) i nieustannego przebodźcowania.
Nadmiar czasu w aplikacji a problemy ze snem
Nadmiar czasu spędzanych w aplikacji jest powiązywany z problemami ze snem, ale także napięciem, lękiem czy obniżoną samooceną.
Czy TikTok to samo zło?
Nie zawsze TikTok to samo zło. Dla wielu młodych ludzi to źródło wiedzy, rozrywki i motywacji. Kreatywność, nauka montażu wideo, odkrywanie pasji, dzielenie się talentami — to wszystko buduje pewność siebie i kompetencje cyfrowe.
Warto jednak pamiętać o równowadze. TikTok — użytkowany z rozwagą — może inspirować, edukować i pomagać znaleźć grupę wsparcia, jeśli jest używany świadomie.
Media społecznościowe w oczach nastolatków i dzieci – badania
Większość nastolatków czuje, że media społecznościowe pomagają im być bliżej przyjaciół i rozwijać kreatywność. Aż 74% mówi, że dzięki nim czują się bardziej związani ze znajomymi, a 63% pokazuje tam swoją twórczą stronę.
Coraz częściej jednak młodzi zauważają ciemną stronę scrollowania – już prawie połowa (48%) uważa, że social media mają głównie negatywny wpływ na ich rówieśników (w 2022 roku było to 32%). Co piąty nastolatek przyznaje, że odczuwa to także na własnej psychice.
W obliczu rosnącej liczby problemów ze zdrowiem psychicznym, eksperci coraz częściej mówią o mediach społecznościowych jako jednym z kluczowych czynników ryzyka.
Dziewczęta częściej niż chłopcy zgłaszają, że media społecznościowe szkodzą ich zdrowiu psychicznemu (25% vs. 14%), pewności siebie (20% vs. 10%) czy jakości snu (50% vs. 40%). Rośnie też poczucie, że tracą w nich za dużo czasu – tak twierdzi 45% nastolatków (wzrost z 36% w 2022 r.).
Rodzice wydają się bardziej zaniepokojeni niż same dzieci – większość czuje się swobodnie, rozmawiając o kondycji psychicznej nastolatków, ale młodzi nie zawsze podzielają ten komfort (80% rodziców vs. 52% nastolatków). Mimo obaw social media są też źródłem wiedzy – co trzeci nastolatek deklaruje, że przynajmniej czasem znajduje tam informacje o zdrowiu psychicznym.
Jak wspierać psychicznie dziecko? Wskazówki
Zrozumienie tego, jak działa TikTok i co przyciąga młodych, to pierwszy krok, ale jeszcze ważniejsze jest to, co możemy robić na co dzień, żeby pomóc nastolatkom nie zatracić się w świecie filtrów i lajków. Jakie są sposoby, które pomogą zadbać o ich dobrostan psychiczny?
- Rozmawiaj, słuchaj, nie oceniaj
- Ucz zdrowego dystansu do social mediów
- Ustalcie wspólne zasady screen-time’u
- Wzmacniaj off-linowe więzi i pasje
- Wzmacniaj poczucie własnej wartości
- Dawaj dobry przykład
- Nie bagatelizuj sygnałów kryzysu psychicznego
- Korzystaj z pomocy specjalistów
Rozmawiaj, a nie tylko kontroluj
Zamiast pytać: Ile siedzisz na TikToku?, zapytaj: Co ciekawego oglądasz?, dyskutuj o trendach oraz pokazuj, jak działają algorytmy. Wiedza pomaga budować zdrowy dystans, a autentyczne zainteresowanie jest lepsze niż zakazy. Badania pokazują, że dobry kontakt z rodzicami chroni przed depresją.
Ucz zdrowego dystansu do social mediów
Pomóż nastolatkowi zrozumieć, że TikTok czy Instagram to tylko wycinek rzeczywistości, często wyreżyserowany i wykreowany. Możesz pokazać, jak działają filtry, retusz czy montaż.
Ciekawostka: 66% nastolatków przyznaje, że porównuje się z innymi w sieci (Pew Research Center).
Ustalcie wspólne zasady korzystania z ekranów
Ustal zasady i limity — nie bój się wprowadzać reguł, które pomogą nastolatkowi mądrze korzystać z technologii. Może to być na przykład zakaz oglądania rolek przed snem, regularne przerwy od ekranu w ciągu dnia czy prowadzenie profilu prywatnego w mediach społecznościowych. Jasne granice dają poczucie bezpieczeństwa i uczą zdrowych nawyków cyfrowych.
Ponad połowa nastolatków (53,7%) twierdzi, że ich rodzice nie ustalają żadnych zasad dotyczących korzystania z internetu w zakresie czasu i dostępu do treści. [6]
Wzmacniaj off-linowe więzi i pasje
Wzmacniaj alternatywy: zachęcaj nastolatka do aktywności, które odciągają go od ekranu i dają satysfakcję w świecie offline. Może to być sport, rozwijanie pasji czy zwykłe spotkania z przyjaciółmi twarzą w twarz.
Badania pokazują, że czas spędzany bez urządzeń cyfrowych obniża poziom stresu, wspiera koncentrację i pomaga odzyskać wewnętrzny spokój. Warto więc pokazywać młodym ludziom, że prawdziwy odpoczynek i relacje buduje się poza światem wirtualnym.
Wzmacniaj poczucie wartości offline
Sport, pasje, przyjaźnie w realu: wszystko to buduje pewność siebie poza ekranem. Psycholodzy podkreślają, że silna samoocena jest najlepszą tarczą przed presją internetu.
Jeśli nastolatek ma wokół siebie realne wsparcie i poczucie przynależności, nie musi szukać akceptacji wyłącznie online. Im więcej pozytywnych doświadczeń w prawdziwym świecie, tym łatwiej zachować dystans do lajków i komentarzy w sieci.
Dawaj dobry przykład
Rodzice, nauczyciele i starsi powinni świecić przykładem. Jeśli sam przewijasz TikToka podczas kolacji, trudno wymagać, by dziecko odłożyło telefon. Dawaj przykład — ograniczaj własne scrollowanie. Zasady offline obowiązują wszystkich domowników.
— Wpajanie dzieciom odpowiednich wzorców to absolutna podstawa, jednak dobry przykład i odpowiedzialne zachowanie nie powinny ograniczać się tylko do kwestii mediów społecznościowych czy czasu spędzanego przed ekranem.
Ważne jest, by pokazywać, jak w zdrowy sposób można regulować układ nerwowy: spotykać się z ludźmi, spacerować, czytać książki, być aktywnym fizycznie, dobrze się odżywiać. Chodzi więc nie tylko o samo korzystanie z telefonu — mówi psycholog Karolina Piękoś.
Skuteczna profilaktyka nadużywania ekranów u dzieci powinna zaczynać się od samych rodziców. Najpierw warto ograniczyć ich własne, nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych, a następnie zadbać o lepszą więź z dzieckiem, budując bezpieczny wzorzec przywiązania. Dopiero na trzecim etapie działania powinny koncentrować się na dziecku — na wzmacnianiu jego cech psychospołecznych, świadomej kontroli zachowań i kształtowaniu zdrowych nawyków cyfrowych. [3]
Nie bagatelizuj sygnałów kryzysu psychicznego
Uważnie obserwuj, czy w zachowaniu nastolatka nie pojawiają się niepokojące zmiany: pogorszenie nastroju, trudności z koncentracją, wycofanie z relacji czy problemy ze snem to jasne sygnały, że warto zareagować.
Nie bagatelizuj sygnałów kryzysu psychicznego. Czasem wystarczy szczera rozmowa i cyfrowy detoks, ale nie wahaj się też poszukać wsparcia psychologa lub psychiatry, jeśli objawy się nasilają. Szybka reakcja może zapobiec poważniejszym problemom i pokazuje młodej osobie, że nie musi mierzyć się z tym sama.
Szukaj pomocy, gdy to potrzebne
Jeśli zauważysz sygnały alarmowe: wycofanie, obniżony nastrój, problemy ze snem, warto skonsultować się z psychologiem. Wsparcie specjalisty może zapobiec rozwojowi poważniejszych zaburzeń.
Gdzie szukać pomocy?
Czasem rozmowa w domu to za mało. Warto wiedzieć, że nie trzeba być z tym samemu – istnieją telefony zaufania, poradnie i specjaliści, którzy wspierają młodzież i rodziców w trudnych chwilach.
- Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
- Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji ITAKA: 22 484 88 01
- Specjalistyczne poradnie psychologiczne w Twoim mieście
Jak wspierać psychicznie nastolatków w dobie TikToka? Podsumowanie
Nastolatki od dekad mierzą się z wieloma wyzwaniami. Współcześnie przed młodymi ludźmi pojawiają się także trudności i dylematy związane ze światem cyfrowym, który przenika niemal każdą sferę ich życia.
Ciągła obecność mediów społecznościowych, łatwy dostęp do informacji i natychmiastowa komunikacja z jednej strony dają ogromne możliwości, a z drugiej generują presję, rozpraszają uwagę i mogą wpływać na relacje czy samoocenę.
Dlatego dziś dorastanie wymaga nie tylko radzenia sobie z tradycyjnymi problemami okresu dojrzewania, ale i świadomego poruszania się w złożonej rzeczywistości online.
Co mówią eksperci? Media społecznościowe są częścią świata nastolatków i nie da się ich wyeliminować. Kluczem jest nauczenie młodych ludzi świadomego i bezpiecznego korzystania z nich.
W świecie, w którym wszystko dzieje się szybko i jest na pokaz, warto budować w młodych ludziach odporność psychiczną i zdrowy dystans. Dobre relacje z bliskimi, czas offline i świadomość zagrożeń to podstawa, by korzystać z sieci bez szkody dla siebie.
Doba TikToka to ogromne wyzwanie, ale też szansa, by wspólnie z nastolatkiem budować relację opartą na zaufaniu i zrozumieniu. Im bardziej młody człowiek czuje się wysłuchany i wspierany, tym łatwiej odnajdzie się w świecie pełnym scrollowania, filtrów i lajków.
***
Konsultacja — psycholog Karolina Piękoś. Pracuje z dziećmi od kilkunastu lat. Bardzo bliskie jest jej Rodzicielstwo Bliskości oraz NVC — Komunikacja bez przemocy. Prywatnie mama trójki dzieci.
Źródła i inspiracje:
[1] Teens, Social Media and Technology 2024
[2] Teens, Social Media and Mental Health
[4] Internet dzieci. Raport z monitoringu obecności dzieci i młodzieży w internecie. Marzec 2025
[5] Responsible Innovation in Technology for Children. Digital technology, play and child well-being www.unicef.org
[6] Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców
Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *