Żyjemy intensywnie i szybko, stąd przewlekłe zmęczenie, wahania nastroju czy problemy z wagą łatwo zrzucić na stres albo na „urok wieku”. Tymczasem za różnymi dolegliwościami może stać choroba tarczycy. Dlatego jeśli czujesz, że coś jest nie tak, daj sobie przestrzeń na zbadanie sprawy głębiej. Co warto wiedzieć o objawach i przyczynach chorób tego gruczołu? Na czym polega diagnostyka i leczenie?

Tarczyca – mały gruczoł, wielkie znaczenie

Tarczyca to niewielki gruczoł w kształcie motyla, który jest położony u podstawy szyi. Choć jest mała, pełni ważną rolę: bierze udział w regulacji metabolizmu, temperatury ciała, pracy serca, a nawet nastroju. Ponieważ czy to pośrednio, czy bezpośrednio, wpływa na każdy proces, reguluje funkcjonowanie całego organizmu (chcesz wiedzieć więcej? Koniecznie przeczytaj, za co odpowiada tarczyca).

Jeśli tarczyca nie działa prawidłowo, zwykle znacząco wpływa na jakość życia. Pojawia się wiele często niespecyficznych i nieoczywistych objawów (stąd termin „maski tarczycowe”), rozwijają się też różne patologie.

Najczęściej spotykane problemy z tarczycą to niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy i choroba Hashimoto. Każde schorzenie ma inne przyczyny i objawy, różni je także sposób leczenia.

Niedoczynność tarczycy — gdy organizm zwalnia

Niedoczynność tarczycy to zaburzenie, w którym gruczoł tarczowy produkuje zbyt mało hormonów. Szacuje się, że w Polsce może dotyczyć nawet 5% populacji, częściej kobiet.

W efekcie nieprawidłowości metabolizm zwalnia, co wywołuje wiele dokuczliwych dolegliwości. Objawy niedoczynności tarczycy to między innymi przewlekłe zmęczenie, przyrost masy ciała, uczucie zimna, suchość skóry, wypadanie włosów, zaparcia, spowolnienie pracy serca, zaburzenia nastroju (np. depresja).

Przyczyny patologii mogą być różne, od choroby Hashimoto (90% przypadków), przez niedobór jodu w diecie, po usunięcie tarczycy i leczenie jodem promieniotwórczym.

Nadczynność tarczycy – organizm na wysokich obrotach

Nadczynność tarczycy to stan, w którym gruczoł tarczowy produkuje zbyt dużo hormonów, co prowadzi do przyspieszenia procesów metabolicznych. Dotyczy około 1–2% populacji, głównie kobiet między 20. a 50. rokiem życia.

Objawy nadczynności tarczycy to utrata masy ciała mimo apetytu, kołatanie serca, drżenie rąk, nadmierna potliwość, nietolerancja ciepła, nerwowość, problemy ze snem, biegunki czy osłabienie mięśni.

Przyczyny nadczynności tarczycy są różne. Podłoże problemu może stanowić zapalenie gruczołu bądź nadmiar jodu, ale także guzki tarczycy produkujące hormony czy choroba Gravesa-Basedowa (autoimmunologiczna).

Choroba Hashimoto — cicha rewolucja w układzie odpornościowym

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, to schorzenie, w przebiegu którego układ odpornościowy atakuje własny gruczoł, prowadząc do jego stopniowego uszkodzenia i dysfunkcji.

Ponieważ Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, jej symptomy pokrywają się z tą jednostką chorobową. Obserwuje się więc przewlekłe zmęczenie, wypadanie włosów czy suchość skóry, ale i problemy z koncentracją, bóle mięśni, problemy z jelitami czy poczucie „mgły mózgowej”.

Jakie są przyczyny choroby Hashimoto? Duże znaczenie mają czynniki genetyczne, ale również stres, niedobory (np. selenu, witaminy D), infekcje wirusowe czy zanieczyszczenia środowiska.

Nie lekceważ objawów! Jak zbadać tarczycę?

Choroby tarczycy często rozwijają się powoli, a ich objawy mogą przez długi czas pozostawać niezauważone lub lekceważone (przypisuje się je innym chorobom czy skutkom prowadzenia niehigienicznego trybu życia, czyli nieodpowiedniej diecie, niedospaniu, stresowi, siedzącemu trybowi życia czy przepracowaniu).

Jeśli więc od dłuższego czasu odczuwasz niepokojące objawy, które trudno jednoznacznie zdiagnozować, warto skierować uwagę na tarczycę. To może być kluczem do zrozumienia przyczyn przewlekłego zmęczenia, wahań nastroju czy problemów z wagą.

Na czym polega diagnostyka chorób tarczycy? Zrób pierwszy krok i skonsultuj się z endokrynologiem. Podstawą rozpoznania są badania laboratoryjne z krwi. Na tak zwany „pakiet tarczycowy”  składa się:

• TSH — podstawowe badanie oceniające funkcję tarczycy,
• FT3 i FT4 — wolne hormony tarczycy,
• przeciwciała anty-TPO i anty-TG (przy podejrzeniu chorób autoimmunologicznych).

Lekarze często zlecają również badanie obrazowe, czyli USG tarczycy, które pozwala ocenić strukturę gruczołu, obecność guzków lub stanu zapalnego. Czasem konieczna jest także scyntygrafia i biopsja.

Leczenie chorób tarczycy — co pomaga?

Leczenie chorób tarczycy zależy od diagnozy. W niedoczynności stosuje się syntetyczne hormony (lewotyroksynę). Dawkę ustala lekarz na podstawie badań TSH, FT3 i FT4. W nadczynności włączane są leki przeciwtarczycowe czy jod radioaktywny, czasem wskazany jest zabieg chirurgiczny.

W przypadku rozpoznania Hashimoto leczy się skutki choroby, czyli niedoczynność tarczycy — stąd potrzeba wdrożenia lewotyroksyny. Kluczowa jest też dieta przeciwzapalna, unikanie glutenu i przetworzonych produktów (u niektórych osób) oraz suplementacja (selen, witamina D, omega-3). W chorobie Hashimoto nie zawsze potrzebna jest terapia hormonalna. Ważne jest jednak monitorowanie stanu gruczołu.

Regularne badania, zdrowe nawyki, w tym zbilansowana dieta dla tarczycy są ważne także przy niedoczynności i nadczynności. Jadłospis powinien być bogaty w warzywa, białko i zdrowe tłuszcze (przeczytaj, jakie produkty wspomagają i osłabiają tarczycę). Trzeba też pamiętać o umiarkowanej aktywności fizycznej, regenerującym śnie i technikach redukcji stresu (np. joga, medytacja, spacer).

Choroby tarczycy — podsumowanie

Choroby tarczycy, choć często ignorowane, mają ogromny wpływ na codzienne funkcjonowanie. Dlatego warto uważnie obserwować swoje ciało i nie bagatelizować takich objawów jak chroniczne zmęczenie, wahania masy ciała czy zaburzenia nastroju. Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie mogą przywrócić równowagę i poprawić jakość życia.