Fakty i mity na temat stresu. Co na temat najczęstszych przekonań mówi ekspert?

W Kultura x Wellbeign
24/09/2025
admin
92Odsłon
0 komentarzy

O stresie mówi się dużo, ale nie zawsze zgodnie z prawdą. W obiegu jest wiele mitów, które sprawiają, że się go boimy zamiast zrozumieć, jak działa i jak możemy sobie z nim radzić. Czy wiesz, że kluczem do lepszego samopoczucia nie jest unikanie stresu za wszelką cenę, lecz mądre zarządzanie nim? Czas przyjrzeć się najpopularniejszym przekonaniom na temat stresu i oddzielić fakty od fikcji. Najczęstsze pod lupę bierze ekspert Well Be Studio Damian Parol.

Czym jest stres?

Stres to stan emocjonalnego i fizjologicznego napięcia, który powstaje w odpowiedzi na różnorodne wymagania i wyzwania życia codziennego. Jest to reakcja organizmu na sytuacje, które są postrzegane jako trudne, zagrażające lub wymagające adaptacji.

Stres psychologiczny może być wywołany przez różnorodne czynniki, takie jak praca, relacje interpersonalne, problemy finansowe, zdrowotne czy inne sytuacje życiowe. Także te drobne takie jak korki czy inne niedogodności dnia codziennego.

Czytaj: Stres pod kontrolą. Jak działa, skąd się bierze i co zrobić, by nie spalał?

Fakty i mity na temat stresu. Co wiemy o stresie?

Sporo wiemy o stresie, jednak wokół niego narosło również wiele mitów i błędnych przekonań, które często stresują nas bardziej… niż sam stres. Najbardziej powszechne przekonania bierze pod lupę ekspert Well Be Studio — dr nauk o zdrowiu i dietetyk Damian Parol.

Stres jest zawsze szkodliwy

Czy stres jest zawsze szkodliwy? Otóż nie. Stres może mieć zarówno negatywne, jak i pozytywne skutki. Pozytywny stres, znany również jako eustres, może przynosić wiele korzyści zdrowotnych i psychologicznych.

Eustres jest rodzajem stresu, który jest postrzegany jako wyzwanie, a nie zagrożenie. Może on zwiększać motywację, poprawiać wyniki w pracy i nauce oraz prowadzić do większej satysfakcji z pracy. Ma to sens, bo stres od początku ludzkości był motywatorem, który pomagał nam radzić sobie z rzeczywistością. I dopiero kiedy stres jest nadmierny lub zbyt długi zaczynam nam szkodzić.

Co ciekawe również wydaje się, że ludzie, którzy postrzegają stres jako bardziej szkodliwy dla ich zdrowia, również odczuwają jego większe konsekwencje. Więc niekoniecznie zamartwianie się tym, jak bardzo stres nam szkodzi to dobry pomysł.

Kiedyś ludzie się mniej stresowali

Kiedyś ludzie się mniej stresowali? Bardzo stanowcze — być może. Faktycznie są dane, które wskazują, że kilka dekad temu obserwowano mniejszy stres. Jednak im dalej w głąb historii, tym trudniej o sensowne dane.

Są też całe warstwy społeczne, np. średniowieczni chłopi, którzy nie zostawili praktycznie żadnych zapisów o tym, co przeżywali. Trudno jest więc powiedzieć, czy i jak bardzo się stresowali, choć możemy zgadywać, że odrabianie pańszczyzny na folwarku sielanką nie było. Niemniej pewne obserwacje sugerują np. mniejszy poziom stresu wśród współczesnych łowców-zbieraczy.

Musimy jednak pamiętać, że bardzo lubimy romantyzować „dawne czasy” i łatwo je sobie wyobrazić jako lepsze niż w rzeczywistości. Bardzo dużo też zależy od kontekstu, konkretnego miejsca czy statusu społecznego. Wojny, kryzysy, pandemie, zmiany społeczne i polityczne mogą być dla nas bardzo stresujące.

Dlatego dużo więcej może zależeć od tego, czy żyjemy w spokojnych czasach i miejscu, niż tego czy jest rok 1990 czy 2020. Prawdopodobnie wiele osób uważa swoje życie za bardziej stresujące niż to miało miejsce przed zdarzeniami w roku 2019 i 2021, których algorytmy nie lubią.

Żeby złagodzić stres trzeba się wyżyć

Popularne jest przekonanie, że żeby złagodzić stres, trzeba się wyżyć, więc idealna będzie ciężka sesja na siłowni, porządne interwały, a najlepiej trening sztuk walki. Nie jest to prawda.

Rzeczywiście wiele osób może odczuwać ulgę po takiej formie aktywności i może to być ICH sposób na radzenie sobie ze stresem. Jednak z całą pewnością nie jest to jedyny sposób na redukcję stresu. W pewnych przypadkach może być to nawet gorsze rozwiązanie, bo sam trening stanie się czynnikiem stresującym. Dlatego pamiętaj, że również spokojny spacer może być równie skuteczny w redukcji stresu.

Również krzyczenie i “wyładowywanie” złości choć w obiegowej opinii ma poprawiać samopoczucie to badania tego nie wspierają

Stres powoduje przejadanie się

Stres powoduje przejadanie się? To w połowie prawda. Wiele osób odreagowuje stres jedząc więcej niż powinny. Ale również część ludzi przestaje jeść w stresie. Konkretna reakcja jest oczywiście bardzo indywidualna. To, co nas łączy, to gorsza jakość jedzenia, kiedy jesteśmy zestresowani.

Gdy odczuwamy napięcie i stres, sięgamy po produkty wysoko przetworzone, bogate w tłuszcz, sól i cukier o wysokiej smakowitości i takie, które łatwo zjeść w za dużych ilościach. Często jest to też nasz comfort food.

Dlatego praktycznie zawsze jakość diety spada, nawet jeśli całość zjedzonych pokarmów jest mniejsza. Dodatkowo stres może spowodować bezsenność, która również sprawi, że będziemy jeść więcej i gorszej jakości. Dlatego warto zastanowić się, jak stres wpływa na nasze nawyki żywieniowe.

Stres powoduje nadciśnienie

Każdy z nas wie, że krótkotrwały stres podnosi ciśnienie krwi — nawet mówi się, że coś podniosło nam ciśnienie. Wpływ długotrwałego stresu na nadciśnienie nie jest tak oczywisty jak doraźna zależność, ale wiele wskazuje, że to jednak nie jest to mit.

W meta-analizie z 2017 roku badacze zauważyli, że stres psychologiczny zwiększa ryzyko nadciśnienia niemal 2,5 krotnie. Choć podkreślają też, że w różnych pracach używano różnych definicji stresu i sposobów jego mierzenia, co utrudnia wyciągnięcie jednoznacznych wniosków. Jednocześnie techniki pomagające zredukować stres są skuteczne w obniżaniu ciśnienia krwi.

Dlatego jeśli masz sporo stresu w życiu i nadciśnienie tętnicze, to poza leczeniem farmakologicznym i zmianami w diecie rozważ techniki redukcji stresu. Przydatne mogą być sesje medytacji, trening autogenny czy też joga. Co ciekawe joga może być skuteczne nie tylko ze względu na spokojny charakter oraz elementy medytacji, ale też izometryczny charakter wykonywanych ćwiczeń.

Są przesłanki, że ćwiczenia izometryczne, czyli takie, gdzie mięśnie są napięte, ale nie zmieniają swojej długości, są wyjątkowo skuteczne w kontekście redukcji ciśnienia krwi.

Stres wzmaga szybszą pracę jelit?

Choć dla kogoś, kto tego nie doświadczył może to brzmieć jak mit, to jednak połączenie między stresem psychologicznym, a zdrowiem jelit — w tym defekacją — jest bardzo silne.

Wiemy, że stres może zmieniać funkcjonowanie układu pokarmowego, a nawet mikrobiom zasiedlający jelita. Wiem też, że są szczepy bakterii, które pomagają nam lepiej radzić sobie ze stresem i możemy je suplementować jako tzw. psychobiotyki.

Jednocześnie wiemy dobrze, że u osób z zespołem jelita nadwrażliwego stres odgrywa ogromną rolę i zazwyczaj prowadzi do zaostrzenia objawów. A nawet u osób zdrowych stres często powoduje ból brzucha lub inne dolegliwości, w tym biegunki.

Kontakt z naturą łagodzi stres

Kontakt z naturą łagodzi stres? Tak, to akurat nie mit. Choć może brzmieć to trochę magicznie i spirytualicystycznie, to obserwuje się, że czas spędzony w naturalnym, zielonym otoczeniu korzystnie wpływa na poziom odczuwanego stresu. Co więcej, nawet elementy „natury” wewnątrz budynków lub możliwość oglądania przez okno parku w czasie pracy może przynosić korzyści w kontekście łagodzenia stresu.

Trudno jednoznacznie stwierdzić, co jest tym kluczowym elementem sprawiającym, że kontakt z naturą uspokoją. Czy chodzi o mniejszy hałas, lepsze światło, kolor zielony, aktywność fizyczną czy okazję do przyjaznych interakcji z innymi ludźmi? Niemniej jedną z najlepszych rzeczy, żeby się odstresować, może być spacer w lesie lub parku.

Czytaj: Wellness rewilding — powrót do natury. Obozy przetrwania terapią na stres?

Na stres warto brać adaptogeny

Korzystny wpływ na redukcję stresu jest wpisany w definicję adaptogenu. Gdyby jednak sama definicja określała, że coś działa czy nie, to byłby za łatwo. Musimy mieć dobrze zaprojektowane badania kliniczne w których oceniano wpływ adaptogenów na stres. Jest kilka prac w których zaobserwowano, że różeniec górski, ashwagandha czy żeń szeń syberyjski korzystnie wpłynęły na subiektywnie odczuwany stres. I fajnie. Jednak, kiedy w 2022 roku badacze przyjrzeli się obiektywnym wskaźnikom, jak poziom kortyzolu, to ostała się w zasadzie tylko ashwagandha (jako skuteczny adaptogen).

Osobiście jestem ostrożny, jeśli chodzi o adaptogeny – nie obiecuję sobie po nich za dużo, a działanie uważam za mocno subiektywne. Jeśli wykonujesz podstawowe działanie w kontekście kontroli stresu i jesteś osobą zdrową – np. bez depresji – to włączenie adaptogenu może być wisienką na torcie pomagającą radzić sobie ze stresem. Jeśli jednak przetrenowujesz się, niedosypiasz i nie masz chwili na relaks to żaden adaptogen nie pomoże.

Czytaj: TOP 5 suplementów diety na stres, energię i odporność psychiczną

Jakie są sposoby na stres?

Jak poradzić sobie ze stresem? Pomyśl o tym, jak wygląda Twoje środowisko i czy możesz coś w nim zmienić. Często przyczyną stresu jest hałas w miejscu zamieszkania, presja w pracy czy trudności w związku. Taki stres będzie miał na nas kluczowy wpływ. I choć takie rzeczy zazwyczaj zmienia się niełatwo to warto spróbować.

Czytaj: Jak wyciszyć układ nerwowy? Poznaj sprawdzone sposoby na redukcję stresu

Zadbaj o sen. Wiem, że to nudna porada, ale nie ma chyba ważniejszego czynnika wpływającego na nasz poziom stresu, który – zazwyczaj – tak łatwo zmienić. Śpij przynajmniej 7-8 godzin na dobę.

Ruszaj się, ale się nie przetrenuj. Aktywność fizyczna pomoże Ci zredukować stres, ale jeśli priorytetem jest redukcja stresu, to treningi te powinny być łatwe, przyjemne i regularne. Katorżnicze treningi tylko Cię przysłowiowo dojadą.

Spędzaj czas na łonie natury. Szczególnie cenne wydają się właśnie aktywności na świeżym powietrzu i w otoczeniu przyrody.

Rozważ techniki relaksacyjne. Istnieje kilka technik takich jak trening Jacobsona czy Schultza, metody oddechowe, medytacyjne czy ćwiczenia uważności, które mogą poprawić poziom odczuwanego stresu – w tym pomagać zasnąć.

Znajdź czas dla siebie. Czas spędzony na czymś co bardzo lubisz może być bardzo pomocny w redukcji stresu. Wiem – nic odkrywczego, ale często to takie proste rzeczy jaki pół godziny z ulubioną książką lub serialem decydują, czy jesteśmy przewlekle zestresowani czy nie.

Znajdź czas dla innych. Choć zadbanie o siebie jest bardzo ważne to siedzi społeczne są równie ważne dla naszego poczucia stresu. Warto jest więc poświęcać czas bliskim i budować z nimi relacje, które pomogą nam radzić sobie ze stresem – w tym po prostu się wygadać. Również wspieranie obcych ludzi może nam pomóc z naszym stresem. Co ciekawe zaobserwowano że praca w wolontariacie również może obniżać poziom kortyzolu.

Stres nie musi być naszym wrogiem

Stres nie musi być naszym wrogiem, ale może się nim stać, jeśli będziemy wierzyć w szkodliwe mity i żyć w napięciu, próbując go za wszelką cenę unikać. Warto zamiast tego zrozumieć, jak działa i jaką pełni funkcję w organizmie oraz nauczyć się sobie z nim radzić. To nie sam stres jest problemem, lecz sposób, w jaki go postrzegamy i przeżywamy.

Zrób quiz: Jak radzisz sobie ze stresem?